Proxime cum in patria mea fui, venit ad me salutandum municipis mei filius praetextatus. Huic ego ‘Studes?’ inquam. Respondit: ‘Etiam.’ ‘Ubi?’ ‘Mediolani.’ ‘Cur non hic?’ Et pater eius –erat enim una atque etiam ipse adduxerat puerum–: ‘Quia nullos hic praeceptores habemus.’ ‘Quare nullos? Nam vehementer intererat vestra, qui patres estis’ –et opportune complures patres audiebant– ‘liberos vestros hic potissimum discere. Ubi enim aut iucundius morarentur quam in patria aut pudicius continerentur quam sub oculis parentum aut minore sumptu quam domi? Quantulum est ergo collata pecunia conducere praeceptores, quodque nunc in habitationes, in viatica, in ea quae peregre emuntur –omnia autem peregre emuntur– impenditis, adicere mercedibus? Atque adeo ego, qui nondum liberos habeo, paratus sum pro re publica nostra, quasi pro filia vel parente, tertiam partem eius quod conferre vobis placebit dare. […] Proinde consentite, conspirate maioremque animum ex meo sumite, qui cupio esse quam plurimum, quod debeam conferre. Nihil honestius praestare liberis vestris, nihil gratius patriae potestis. Educentur hic qui hic nascuntur, statimque ab infantia natale solum amare frequentare consuescant. Atque utinam tam claros praeceptores inducatis, ut in finitimis oppidis studia hinc petantur, utque nunc liberi vestri aliena in loca ita mox alieni in hunc locum confluant!’

Μόλις βρέθηκα στη χώρα μου, ο γιος μου ήρθε να με χαιρετήσει με το πρόσχημα της πόλης μου. Σε αυτό λέω "Σπουδές;" Απάντησε: «Ναι.» «Πού;» «Μιλάνο.» «Γιατί όχι εδώ;» Και ο πατέρας του -γιατί ήταν μόνη και ο ίδιος είχε φέρει το αγόρι-: 'Επειδή δεν έχουμε δασκάλους εδώ.'''Γιατί κανέναν; Για όσους από εσάς είστε πατέρες ενδιαφέρεστε πολύ - και αρκετοί από αυτούς την κατάλληλη στιγμή άκουσαν οι πατέρες - «τα παιδιά σου πρέπει να μάθουν εδώ πάνω απ' όλα. Γιατί πού θα ήταν πιο ευχάριστο να μείνουν; από ό,τι στη χώρα κρατήθηκαν είτε πιο σεμνά από ό,τι κάτω από τα μάτια των γονιών τους, είτε με λιγότερα έξοδα από στο σπίτι? Πόσα χρήματα, λοιπόν, έχουν συγκεντρωθεί για την πρόσληψη δασκάλων και όσα ξοδεύονται τώρα για στέγαση, για ταξίδια, για πράγματα που αγοράζονται στο εξωτερικό -και όλα αγοράζονται στο εξωτερικό- να προσθέσω μισθοί? Κι έτσι εγώ, που δεν έχω ακόμα παιδιά, είμαι έτοιμος για το κράτος μας, λες για μια κόρη ή έναν γονέα, δώστε ένα τρίτο μέρος από αυτά που σας ευχαριστεί να συνεισφέρετε. [...] Κατά συνέπεια, συμφωνήστε, συνωμοτήστε και πάρτε ένα μεγαλύτερο πνεύμα από εμένα, το οποίο επιθυμώ να είναι όσο το δυνατόν περισσότερο, αυτό που θα έπρεπε να συνεισφέρω. Δεν μπορείτε να προσφέρετε τίποτα πιο ειλικρινά στα παιδιά σας, τίποτα πιο αγαπητό στη χώρα σας. Θα μορφωθούν Εδώ όσοι γεννιούνται εδώ, και αμέσως από την παιδική τους ηλικία συνηθίζουν να παρακολουθούν μόνο την αγάπη.Και Μακάρι να είχες φέρει τόσο διάσημους δασκάλους, που στις γειτονικές πόλεις να αναζητούνται σπουδές από εδώ, όπως τώρα τα παιδιά σας σε ξένες χώρες, έτσι σύντομα θα συρρέουν ξένοι σε αυτό το μέρος!».